یکی از معلوماتی که هر رفوگر باید به آن تسلط داشته باشد، شناخت ظرافت فرش و اصطلاحات متفاوتی که ظرافت فرش در شهرهای مختلف شناخته میشود. به طور معمول ظرافت فرش به طور عمومی در تمامی مناطق با عنوان رجشمار بیان میشود. رجشمار فرش تعیین کننده ظرافت فرش است و با تراکم فرش رابطه مستقیم دارد. به طوری که با افزایش رجشمار، ظرافت فرش بیشتر میشود. رجشمار فرش، تعداد گرهها براساس واحد طولی و عرضی فرش را شامل میشود که در مناطق ترکی بافت، تعداد گره در هفت سانتیمتر و در مناطق فارسی بافت تعداد گره در شش و نیم سانتیمتر محاسبه میشود. برای محاسبه تشخیص رجشمار فرش، گرههای فرش توسط ابزاری همانند ذره بین، لوپ و خط کش شمارش میشود.
مقیاسات معمول در مناطق مهم تولید قالی ظرافت فرش در مناطق گوناگون با اصطلاحات متفاوتی سنجیده میشود. هر یک از معیارها براساس واحد مختلفی مورد استفاده و ظرافت فرش سنجیده میشود. این معیارها براساس عرف مناطق گوناگون بافت فرش دستباف تعریف میشود. شناخت این معیارها و نحوه محاسبه هر یک از ملزوماتی است که یک رفوگر فرش باید به آن تسلط کامل داشته باشد. در منطقه آذربایجان از واحد اندازه قبال که با قابال هم شناخته میشود، برای تعیین ظرافت فرش استفاده میشود. این واحد معادل ۱۴۰۰۰ گره است که در مناطق ترک نشین، ۱۴۰۰۰ ایلمک خوانده میشود. در نایین و مناطق همچوار این شهر، ملاک دستمزد بافنده و همچنین ظرافت فرش، تعداد لای مصرفی نخ چله است. تعداد لای فرش رابطه منفی با ظرافت فرش دارد. بدین معنی که هرچه ظرافت فرش بیششود، تعداد لای فرش کمتر خواهد بود. به طور مثال برای ظرافت، فرش نایین چهار لا، شش لا و نه لا بیان میشود. در اصفهان ملاک سنجش ظرافت قالی و همچنین تعیین دستمزد بافندگان، تعداد ۱۰۰ تاییهای نخ چله است که در بافت فرش استفاده میشود. معمولاً تعداد هر صدتایی نخ چله با یک خط رنگی تفکیک میشود. به طور مثال در اصفهان گفته میشود، این فرش چند صدتایی است؟. برای تبدیل این واحد، به واحدی عمومی و رجشمار فرش، باید تعداد نخ تار در عرض فرش را به دست آورد. در استان خراسان و عموم مناطقی که بافت آنها به سبک فارسی انجام میشود، از واحد اندازهگیری مقاط استفاده میشود که معادل ۱۲۰۰۰ گره است. در کرمان لفظ جفت برای تعیین رجشمار به کار گرفته میشود. در واقع جفت تارهای زیر و رو ملاک محاسبه رجشمار است. به طور مثال هنگامی که کرمان صد جفت یعنی رجشمار این فرش ۵۰ است. در قم و اراک ملاک تعیین رجشمار فرش، در یک چارک ذرعی محاسبه و با نام رگ شناخته میشود. به عنوان مثال وقتی فرشی ۱۲۰ رگ است، در واقع رجشمار آن ۴۰ رج است.
|