صنعت فرش ایران با قدمتی هزاران ساله به عنوان میراثی ماندگار و هنری با سرپنجه قالی بافان ایرانی در دنیا هنرنمایی می کند و اگرچه چندسالی ورود رقبای تازه به دوران رسیده بازارهای جهانی، نفسهای آن را به شماره انداخت اما هنوز سوسوی امیدی در پیچ و خم جاده نه چندان هموار صادرات فرش دستباف ایران به چشم می خورد.
قدیمی‌ترین نمونهٔ قالی ایرانی که یافته شده قالیچه‌ای است با نقوش اصیل هخامنشی که در گور یخ‌زدهٔ یکی از فرمانروایان سکایی در درهٔ پازیریک در ۸۰ کیلومتری مغولستان بیرونی پیدا شده و قالی پازیریک نامیده می‌شود. پژوهشگران این قالی را از دست‌بافت‌های پارت‌ها و یا مادها می‌دانند.
قالی ایرانی از دیرباز معروف و مورد استفاده بوده. گزنفون تاریخ‌نگار یونانی در کتاب سیرت کوروش می‌نویسد: «ایرانیان برای این‌که بسترشان نرم باشد قالیچه زیر بستر خود می‌گسترند.» سالنامهٔ چینی سوئی‌سو در دورهٔ ساسانی از فرش پشمی ایران به عنوان کالای وارداتی به چین نام می‌برد. فرش معروف بهارستان در کاخ تیسفون نیز به خاطر شکوهش بازتاب گسترده‌ای در ادبیات اسلامی داشته‌است. هم‌اکنون ۴۰ درصد صادرات قالی ایرانی از طریق استان آذربایجان شرقی صورت می‌گیرد.

صنعت فرش و قالی بافی
فرش ایرانی در حال از دست دادن بازارهای صادراتی است.” این گفته بسیاری از کارشناسان صنعت فرش در پی بحران مالی جهانی است که خواستار تشکیل کارگروه ویژه ای برای بررسی این موضوع توسط دولت هستند.
از مهمترین ویژگی های صنعت فرش دستباف ایران می توان تولید انبوه و عدم نیاز به تشکیلات وسیع اداری و یا موسسات بزرگ مالی، ایجاد اشتغال و درآمد به ویژه در مناطق روستایی، عدم احتیاج به سرمایه گذاری زیاد، ایجاد اشتغال در مشاغل جنبی نظیر پشم ریسی، رنگرزی و… متکی بودن بر امکانات داخلی و منبع مهم ایجاد درآمدهای ارزی، نام برد.
صنعت قالیبافی در درون خود چندین شغل جانبی از جمله رنگرزی، چله‌کشی، نقشه‌کشی، تهیه نخ‌های کرکی و ابریشمی و فروشندگی فرش دارد. بنابراین نقش فرش در اشتغالزایی و کسب درآمد برای بافندگان غیر قابل انکار است.
صنعت فرش از لحاظ اشتغالزایی، ایجاد ارزش افزوده و تحصیل ارز نقش قابل توجهی در اقتصاد ایران دارد. این صنعت ضمن این که کمترین میزان ارزبری را دارد، کم هزینه ترین شیوه ایجاد اشتغال در کشور را نیز به خود اختصاص داده است. امروزه تعداد کثیری در این صنعت مشغول فعالیت هستند و بیشترین جمعیت شاغل در این صنعت را زنان تشکیل می دهند.
از نظر ارزآوری نیز این صنعت سهم قابل توجهی در اقتصاد ایران دارد. به گزارش نشریه برنامه سازمان مدیریت برنامه و برنامه ریزی، در مجموع با بررسی صادرات فرش در طول سه برنامه گذشته از یک طرف سهم فرش از صادرات غیرنفتی در حال کاهش است و از طرف دیگر ارزش مطلق صادرات فرش نیز روند نزولی دارد. در سال های اخیر ارزش صادرات فرش ایران روند نزولی داشته و این کاهش منحصر به ایران نبوده است، بلکه کشورهای رقیب و کل جهان نیز با تنزل ارزش صادرات فرش مواجه بودند.